Tijdens de plenaire vergadering heb ik het woord genomen over het wetsontwerp rond de verkoop van tabak en alcohol. De doelstelling van deze wet is duidelijk en terecht: minderjarigen beschermen tegen producten die schadelijk zijn voor hun gezondheid. Als Open Vld onderschrijven we al jaren het principe van Generatie Rookvrij en het belang van een sterk preventiebeleid.
Maar goede intenties volstaan niet. Ook de manier waarop je die doelstellingen wil bereiken, moet correct, werkbaar en rechtvaardig zijn.
Meer controle is geen automatisch beter beleid
Dit wetsontwerp kiest bijna uitsluitend voor extra controles, sancties en administratieve verplichtingen voor handelaars. Preventie, sensibilisering en begeleiding blijven daarbij onderbelicht, terwijl net die elementen cruciaal zijn om jongeren op lange termijn écht te beschermen.
Wie rook- en alcoholgebruik bij jongeren wil terugdringen, moet inzetten op voorlichting, opvoeding en begeleiding — niet enkel op repressie en wantrouwen.
Identiteitscontrole gebaseerd op “jonger lijken dan 25”
Een van de meest problematische bepalingen in het wetsontwerp is de verplichting voor handelaars om bij elke verkoop van tabak of alcohol een identiteitskaart te vragen aan iedereen die jonger lijkt dan 25 jaar.
Die formulering is bijzonder problematisch, omdat ze volledig steunt op een subjectieve inschatting. Het verschil tussen iemand van 24 jaar en 11 maanden en iemand van 25 jaar en één maand is onmogelijk objectief vast te stellen. Toch kunnen handelaars op basis van die inschatting gesanctioneerd worden — zelfs wanneer ze correct verkopen aan een meerderjarige.
Daarbovenop verplicht de wet handelaars om ook vaste klanten, van wie de leeftijd al meerdere keren gecontroleerd werd en gekend is, telkens opnieuw om hun identiteitskaart te vragen. Dat werkt niet alleen frustrerend voor klanten, maar plaatst handelaars permanent in een kramp van controle en wantrouwen.
Geen sancties zonder overtreding
Het doel van deze wet moet zijn om de verkoop van tabak en alcohol aan minderjarigen te voorkomen. Niet om handelaars te bestraffen die dat verbod respecteren, maar die niet bij élke verkoop opnieuw een identiteitscontrole uitvoeren.
Vandaag dreigt de situatie te ontstaan waarin een handelaar een sanctie kan krijgen, ook al verkoopt hij aan iemand die effectief ouder is dan 18 jaar en dus volledig wettelijk mag kopen. Dat is voor mij onaanvaardbaar.
Daarom heb ik amendementen ingediend om terug te keren naar de geest van de wet: een identiteitscontrole wanneer er twijfel bestaat over de leeftijd van de koper — niet als automatische verplichting die vertrekt vanuit wantrouwen.
Een andere visie
Als Open Vld kiezen wij voor een beleid dat jongeren beschermt zonder burgers en ondernemers nodeloos te viseren. Dat betekent:
- een sterke focus op preventie en sensibilisering,
- proportionele en werkbare controles,
- en vertrouwen in handelaars, tot het tegendeel bewezen is.
