De huidige euthanasiewet, die sinds 2002 bestaat, biedt op dit moment te weinig mogelijkheden voor mensen die door hun ziekte hun vermogen tot zelfbeschikking verliezen. Patiënten kunnen enkel euthanasie aanvragen via een wilsverklaring als zij in een onomkeerbare coma verkeren. Dit sluit heel wat mensen uit die lijden aan aandoeningen waarbij ze hun wil niet meer kunnen uitdrukken, maar wel ondraaglijk lijden ervaren.
Ik hoor vaak van families en zorgverleners hoe deze beperking leidt tot schrijnende situaties. Mensen met bijvoorbeeld dementie, die uit angst om wilsonbekwaam te worden vroegtijdig euthanasie aanvragen, voelen zich gedwongen om afscheid te nemen op een moment dat ze nog waardevolle tijd met hun dierbaren hadden kunnen doorbrengen. Deze wet dwingt hen eigenlijk om te vroeg te sterven. Dat moeten we veranderen.
Uitbreiding van de wilsverklaring
Met het wetsvoorstel willen we de wet aanpassen zodat mensen met een progressieve en onomkeerbare aandoening hun wilsverklaring voor euthanasie ook kunnen laten gelden wanneer zij later wilsonbekwaam worden. Dit betekent dat zij vooraf, in overleg met hun arts, kunnen vastleggen wat voor hen ondraaglijk lijden inhoudt en in welke situatie zij euthanasie willen. Het gaat om het respecteren van persoonlijke keuzes, zelfs wanneer iemand zijn of haar wensen niet meer kan uitdrukken.
Deze wilsverklaring kan altijd aangepast of ingetrokken worden, zolang de patiënt wilsbekwaam is. Het blijft een keuze die niemand verplicht wordt te maken, maar die wel beschikbaar is voor wie ze nodig heeft. Voor artsen blijft de gewetensclausule behouden, zodat zij altijd de mogelijkheid hebben om een verzoek te weigeren als dit niet strookt met hun overtuiging.
Een menselijke oplossing voor een groeiend probleem
We leven in een vergrijzende samenleving. De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat het aantal mensen met dementie wereldwijd tegen 2050 zal verdrievoudigen. Alleen al in België lijden vandaag meer dan 200.000 mensen aan dementie, en dat aantal zal de komende decennia nog verder stijgen. Veel mensen vrezen om volledig afhankelijk te worden van anderen of zichzelf niet meer te herkennen in een gevorderd stadium van hun ziekte. Dit wetsvoorstel geeft hen een houvast: het biedt hen de mogelijkheid om zelf de regie over hun levenseinde te houden.
De cijfers tonen aan dat de behoefte groot is. Momenteel wordt slechts een zeer klein aantal euthanasieverzoeken uitgevoerd op basis van een wilsverklaring. Dat komt door de beperkingen van de huidige wet. Uit een enquête blijkt dat een meerderheid van de samenleving achter een uitbreiding van de wet staat. Ook een petitie van het LevensEinde InformatieForum, die vraagt om deze uitbreiding, verzamelde al meer dan 84.000 handtekeningen. Dit laat zien hoe belangrijk dit onderwerp is voor onze samenleving.
Zorg en autonomie gaan hand in hand
Ik wil benadrukken dat dit voorstel niet alleen gaat over euthanasie, maar ook over goede zorg. Mensen die lijden aan een progressieve aandoening verdienen optimale zorg tot het einde. Dit betekent dat we moeten blijven investeren in palliatieve zorg, mentale ondersteuning en gespecialiseerde hulp voor patiënten én hun families. Het is cruciaal dat we niet alleen naar de wet kijken, maar ook naar hoe we zorg op maat kunnen bieden in een vergrijzende maatschappij.
Daarnaast moeten we ook oog hebben voor de emotionele impact op nabestaanden. Het verlies van een dierbare is altijd zwaar, maar bij wilsonbekwaamheid kan dit extra complex zijn. Daarom willen we ervoor zorgen dat families voldoende geïnformeerd en begeleid worden, en dat er gespecialiseerde ondersteuning beschikbaar is voor hen in het rouwproces.
Zelfbeschikking als kernwaarde
Het wetsvoorstel dat we hebben ingediend, draait om keuzevrijheid en respect. Niemand wordt verplicht om een wilsverklaring op te stellen, maar wie dat wil, moet de mogelijkheid hebben om die vast te leggen op een manier die aansluit bij zijn of haar persoonlijke wensen. We willen dat mensen niet langer uit angst voor verlies van autonomie vroegtijdig een einde aan hun leven moeten maken.
Mijn boodschap is duidelijk: iedereen verdient het recht op een waardig levenseinde. Met dit wetsvoorstel hopen we mensen meer rust, zekerheid en controle te bieden, zelfs in de meest moeilijke omstandigheden. Samen kunnen we ervoor zorgen dat waardigheid en zelfbeschikking hand in hand blijven gaan.