Kamerlid Irina De Knop pleit voor een andere aanpak rond de langdurig zieken. De verschillende golven van Vandenbroucke om het probleem aan te pakken, blijken tot op vandaag een slag in het water.
België telt vandaag bijna één miljoen mensen in ziekte of arbeidsongeschiktheid. Meer dan de helft daarvan zit al langer dan een jaar thuis. Bij 1 op 3 is dat zelfs tot aan het pensioen. Ons land heeft evenveel langdurig zieken als heel Duitsland, dat 8 keer meer inwoners heeft. Dat is geen marginaal maatschappelijk probleem meer — het is een structurele ontsporing.
Toch doet minister Vandenbroucke niet wat er moet gebeuren. Hij blijft vasthouden aan een aanpak die vooral draait rond structuren, regels en extra overheidspersoneel en voert ironisch genoeg een asociaal beleid. Hij spreekt over activering, maar mist de essentie: een onafhankelijke beoordeling en een persoonlijke, resultaatgerichte begeleiding van langdurig zieken. En dat terwijl de wil er vaak wél is. Uit cijfers van IDEWE blijkt dat 80% van de langdurig zieken opnieuw aan de slag wil. Dat minister Vandenbroucke hen niet bereikt met zijn beleid, toont aan dat het niet werkt. Hij bouwt laag na laag bovenop een wankele fundering. Meer coördinatoren, meer formulieren, meer overleg. Maar een fundamentele hervorming ontbreekt. De verhoopte “gamechanger” – een herbeoordeling na één jaar – komt gewoon te laat. Wie dan nog vastzit, heeft vaak al elke band met werk verloren. Re-integratie vóór zes maanden is cruciaal, maar dat is precies waar het systeem vandaag niet werkt.
Het is tijd voor een stevige koerswijziging. Drie ingrepen kunnen daarbij op korte termijn het verschil maken.
1. Haal de opvolging weg bij de ziekenfondsen
Ziekenfondsen zijn tegelijk scheidsrechter, dossierbeheerder én coach van hun eigen leden die hen een lidmaatschapsbijdrage betalen. Wat werklozen zijn voor de vakbonden, zijn de langdurig zieken voor de mutualiteiten: een businessmodel en een manifest belangenconflict. Bovendien kan een langdurig zieke gewoon van ziekenfonds veranderen als hij niet tevreden is over de “dienstverlening”. Dat ondermijnt elke vorm van objectieve opvolging.
Vandaag zien we adviserend artsen die onder tijdsdruk vakjes afvinken in plaats van arbeidspotentieel te detecteren. Mensen die wél terug kunnen werken, wachten te lang. Mensen die nooit zullen terugkeren, worden nutteloos door her-controles gesleurd. Het resultaat: iedereen verliest – maar niemand is verantwoordelijk.
Laat de beoordeling van de primaire arbeidsongeschiktheid en de invaliditeit daarom over aan onafhankelijke artsen van het RIZIV, zonder banden met de ziekenfondsen.
2. Zet in op persoonlijke begeleiding op maat
De structuren van Vandenbroucke werken niet. De 90 Terug-Naar-Werk-coördinatoren bij de ziekenfondsen behalen geen resultaten. Het Terug-Naar-Werk-fonds, waar landgurig zieken een begeleiding naar werk kunnen aanvragen door een professionele loopbaanbegeleider, heeft inmiddels een budget van 9,5 miljoen euro, maar wordt amper gebruikt. De procedure is te complex, een systematische doorverwijzing ontbreekt.
Wat nodig is? Een tijdige inschatting van het arbeidspotentieel en een persoonlijke begeleiding naar een job die haalbaar is voor de langdurige zieke. En wie niet wil meewerken, moet dat voelen: geen inspanning, geen uitkering.
3. Preventie is geen luxe maar een noodzaak
Voorkomen is beter dan genezen. In plaats van werkgevers te bestraffen met extra loonkosten en een uitbreiding van gewaarborgd loon, moeten we hen stimuleren om in te zetten op welzijn op de werkvloer. Geef hen de vrijheid om te doen wat werkt, en beloon goede resultaten met een korting op sociale bijdragen. Heroriënteer ook het collectieve welzijnsbeleid naar een beleid op maat van de noden van de individuele werknemer. Via een welzijnsbudget moet de werknemer zelf kunnen investeren in zijn welzijn. Weg met alle regeltjes en formulieren uit de complexe welzijnswet, op naar echt maatwerk voor werknemers en bedrijven.
Een aanpak die echt werkt
Door onafhankelijke medische beoordeling én vroege interventie dalen niet alleen de uitgaven, maar groeit ook onze beschikbare arbeidskracht. Zelfs een beperkte re-integratie van 10% van de huidige langdurig zieken betekent al 50.000 mensen extra richting arbeidsmarkt — dat is bijna één op vier openstaande vacatures. Mensen niet laten verdwalen in procedures en structuren, maar op maat ondersteunen om hun talenten opnieuw te kunnen inzetten om onze economie en maatschappij beter te maken: dat is de boodschap.
