What we are today comes from our thoughts of yesterday, and our present thoughts build our life tomorrow. (Bouddha Dhammapada 1)
Als je dit citaat zou lezen, los van enige context, zou je zeggen: logisch toch.
En dus geldt dit ook voor oorlog en geweld. Je kan niet verwachten dat als een generatie mensen geconfronteerd met oorlog, wandaden, ontbering, honger, kou, gebrek aan medische zorgen, dit niet met zich meedragen voor de rest van hun leven. Meer zelfs, de angst, woede, frustraties van een hele generatie gaan voort op de volgende.
Je moet al heel sterk zijn, als slachtoffer van oorlog en geweld om niet verbitterd te blijven voor de rest van je leven en nog sterker en grootmoediger om die gevoelens van verbittering niet door te geven aan een volgende generatie. In vele gevallen gaat het dus wel zo.
We herdenken vandaag het einde van WO I maar tegelijk staan we stil bij alle conflicten en hun slachtoffers van gisteren en vandaag.
Het is heel moeilijk om vandaag niet aan Gaza en Israël te denken, of aan Oekraïne…zo dichtbij.
Vorig jaar was ik aanwezig op een Egmontlezing in het Kasteel van Gaasbeek en onze gaste was toen niemand minder dan Brigitte Herremans. Zij is onderzoeker aan het mensenrechtencentrum van de UGent. De voorbije maanden hoorden we haar regelmatig aan het woord op TV. Ze kent de Palestijnse kwestie als geen ander.
Ze beschrijft op de lezing hoe kunst een reddingboei kan zijn, maar ook hoe zeer kwaadaardige regimes proberen om impact te hebben om de waarheid te verdoezelen. Op dat vlak zijn er vele raakvlakken tussen de holocaust en de oorlog (of moet ik zeggen ‘Genocide’) in Gaza vandaag. Opiniemakers, schrijvers, kunstenaars, vooraanstaande leden van de VN hekelen de ‘humanitaire camouflage’ die Israël pleegt. Via de media, via twitter, via het laten verdwijnen van belangrijke getuigen en informatie, via propaganda. Net zoals de nazi’s het deden.
Naast de desinformatie, de propaganda en ondanks het feit dat we op nieuwssites wel de “realiteit” onder ogen kijken… kijken we vaak toch weg. Omdat de realiteit te barbaars en grof is, te gruwelijk en onrechtvaardig om ze te doorleven. Omdat we het niet zouden aankunnen om zonder trauma te kijken naar wat mensen in oorlog en mishandeling beleven, kijken we vaak collectief weg. We doen dat vaak niet met opzet, maar als zelfbescherming.
Kunst laat toe dat we het wèl kunnen laten binnenkomen, via onze verbeelding omdat de gruwel dan ook herleid wordt tot wat we wel kunnen dragen.
Mag ik je daarom meenemen in zo’n moment. Brigitte Herremans las het ook voor op de Egmontlezing. Het komt uit een dichtbundel van een Amerikaans-Palestijns dichter Fady Joudah. Hij geeft via het gedicht een inkijk in de onmetelijke pijn van een volk.
We kunnen niet verwachten dat zelfs als de wapenstilstand nu definitief wordt, dat ook meer zal brengen dan een “gewapende” vrede. Niet met een volk dat zou geteisterd is….of toch?
Simon Gronowski bewijst het tegendeel. Even je geheugen opfrissen. We kennen Simon via Koenraad Tinel. De kunstenaar van onze “Prins” op de Markt en van Memento, het kunstwerk op het kerkhof. De 2 leerden elkaar kennen via een theatervoorstelling die Tinel hield over zijn oorlogsverleden. Het verleden van een kind van collaborateurs. Simon was het andere uiterste. Kind van joden. Zijn moeder en zussen werden weggevoerd met het 20 ste convooi uit de Dossinkazerne.
Waarom ik het verhaal breng? Omdat beide zich met elkaar verzoenden. Niet omdat ze goedkeuren wat er gebeurd was, maar omdat ze ‘vergeving’ konden schenken. Ook daartoe is een mens in staat.
Simon overstijgt de gevoelens van haat en wrok, en in de ontmoeting met de andere – in dit geval Koenraad Tinel - komen vergeving en menselijkheid bovendrijven. Hij pleit voor verzoening, vrede en vriendschap. Hij zegt zelf dat hij geen haat voelt maar verdriet voor het geluk van zijn gezin dat zo zinloos vernietigd werd.
De gevoelens van én Koenraad én Simon brachten Koenraad ertoe om een prachtig kunstwerk te maken voor ons, Memento. Een herinnering voor elk slachtoffer van oorlog en geweld. Het staat te pronken op het kerkhof, en kijkt uit over de oorlogsgraven. Het is een ode aan de ‘vergeving’ die we nodig hebben als we onze toekomst niet willen laten bepalen door ons verleden. En zo ben ik weer bij Boedha. Onze gedachten bepalen onze toekomst.
Laat onze gedachten bestaan uit de drang om het menselijke te laten zegevieren. Om ondanks alles de ander ook als een mens te zien. De mens achter de Palestijn, de mens achter de allochtoon, de mens achter de crimineel, de mens achter de Rus, de mens achter …. Als we dat kunnen, kunnen we samen kijken naar wat we nodig hebben om vooruit te kunnen. Verbinding als wapen tegen verbittering.
Ik besef dat het een beetje een a-typische lezing was. Maar uiteraard zijn we hier om al onze oudstrijders te gedenken, de slachtoffers van oorlog en geweld. Onze optocht vandaag is een symbolische daad, maar het is belangrijk dat we de traditie blijven eren. In de hoop dat het waar wordt… dat de menselijkheid het haalt van de macht. Nooit meer oorlog.
Dank aan iedereen hier aanwezig te zijn . Dank aan de brandweer. Dank aan de harmonie Borchtlennik. Aan onze medewerkers voor de voorbereidingen.
